عَقیقه، به سنت قربانی کردن در روز هفتم ولادت فرزند، برای حفظ او از بلاها گفته می‌شود. بنابر احادیث، عقیقه از سنت‌ها و سیره مورد تأکید معصومین بوده است. عقیقه احکام و آدابی در زمینه نحوه انتخاب حیوان، چگونگی ذبح و شرایط مصرف گوشت آن دارد.
مفهوم عقیقه
عقیقه در اصل به معنای بریدن و پاره کردن آمده است. به همین جهت، به موی سر نوزاد بعد از ولادت از این جهت که تراشیده می‌شود عقیقه می‌گویند و اطلاق عقیقه به حیوانی که برای نوزاد قربانی می شود، از آن‌رو است که در روز هفتم تولد نوزاد حلقوم آن بریده و قربانی می‌شود.
عقیقه در سیره معصومان
کلینی در کافی حدود ۵۰ روایت درباره عقیقه آورده است. در روایات، فلسفه عقیقه حفظ فرزند از بلاها دانسته شده است. احادیث متعددی درباره عقیقه کردن برای حسنین(ع) توسط پیامبر(ص) وارد شده است با این مضمون که پیامبر روز هفتم تولد حسنین موی سرشان را تراشید و هم وزن آن نقره صدقه داد و قوچی برایشان صدقه داد. در برخی روایت عقیقه و تراشیدن سر حسنین(ع) به حضرت زهرا(س) نسبت داده شده است.
در برخی روایات آمده است که پیامبر(ص) هنگامی که به رسالت مبعوث شد برای خودش عقیقه کرد. محمد بن مسلم نقل کرده است که امام باقر(ع)، زید بن علی را مأمور کرد تا برای دو پسر خود که همزمان متولد شده بودند، دو رأس حیوان جهت عقیقه خریداری کند، اما به علت کمبود و گرانی در آن دوره زید یک رأس خریداری کرد و خرید حیوان دوم برای او مشکل شد. به همین جهت از امام باقر(ع) پرسید آیا می‌توان قیمت آن را صدقه داد؟ حضرت پاسخ داد:«در جست‌وجوی خرید باش؛ زیرا خداوند ریخته شدن خون (سر بریدن حیوان) و بخشش طعام را دوست دارد.
شیخ صدوق در کتاب کمال الدین نقل کرده است که امام حسن عسکری(ع) گوسفند ذبح شده‌ای را برای کسی فرستاد و فرمود: این عقیقه فرزندم محمد است.
آداب عقیقه
مستحب است که، برای نوزاد پسر، حیوان نر و برای نوزاد دختر، حیوان ماده ذبح شود. اگر عقیقه تاهنگام بلوغ، داده نشود، مستحب است انسان خود پس از بلوغ، عقیقه دهد. عقیده مشهور فقهای شیعه استحباب عقیقه است. اما سید مرتضی و به گفته صاحب جواهر، ابن جنید اسکافی عقیقه را واجب می‌دانسته‌اند.[۱۴]و حتی از قول سید مرتضی در کتاب انتصار به سبب پاره‌ای ازروایات ادعای اجماع برای وجوب عقیقه نقل کرده است. احادیثی نیز در وجوب آن وارد شده است[۱۶] که از نظر دیگر فقها بر استحباب مؤکد حمل می‌شوند. در بعضی احادیث آمده است که قربانی به جای عقیقه کفایت می‌کند. مقصود از این روایات را قربانی حج دانسته‌اند.
احکام و شرایط عقیقه
- عقیقه، باید از چهارپایان گوسفند، گاو و شتر باشد.
- مستحب است که در آن شروط قربانی رعایت شود.
- صدقه دادن پول به جای عقیقه، کافی نیست.
- شکستن استخوان‌های آن کراهت دارد.
- مکروه بودن خوردن پدر و مادر از عقیقه و دیگر نان خوران آنها و نیز قابله اگر نان خور یکی از پدر ومادر باشد.
- قربانی و تراشیدن موی سر نوزاد در یک مکان انجام شود.
- حیوان پس از تراشیدن سر نوزاد، ذبح گردد.
موارد مصرف
- مستحب است که ران یا یک چهارم آن به قابله(مامای نوزاد) داده شود، و اگر او نباشد مادر نوزاد صدقه دهد.
- مکروه است که والدین از آن بخورند.
- مستحب است که گوشت آن پخته شود، و دست‌کم ۱۰ تن از فقرا و همسایگان شیعه برای آن دعوت شوند.
دعای عقیقه
«بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ اللَّهُمَّ عَقِیقَةٌ عَنْ فُلَانٍ (به جای فلان، نام نوزاد گفته می‌شود) لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ وَ دَمُهَا بِدَمِهِ وَ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ وِقَاءً لآِلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله»
دعای دیگری نیز در این زمینه وارد شده است:
يا قَوْمِ اِنّى بَرىٌ مِمّا تُشْرِكُونَ اِنّى وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذى فَطَرَ السَّمواتِ وَالْاَرْضَ حَنيفاً مُسْلِماً وَ ما اَنَا مِنَ الْمُشْرِكينَ اِنَّ صَلوتى وَ نُسُكى وَ مَحْياىَ وَ مَماتى لِلهِ رَبِّ الْعالَمينَ لا شَريكَ لَهُ وَ بِذلِكَ اُمِرْتُ وَ اَنَا مِنَ الْمُسْلِمينَ اَللّهُمَّ مِنْكَ وَ لَكَ بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ وَاللهُ اَكْبَرُ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ مِنْ .... و نام فرزند را بگوید سپس ذبح کند.
برای انجام عقیقه و اطعام در مدرسه علمیه قرآنی امام علی‌بن‌موسی‌الرضا(علیه‌السلام) به آیدی MQIR_Qom@ در ایتا پیام دهید.
مدرسه پذیرای نذورات و هدایا شما خیرین می‌باشد.